„Szlachetne zdrowie, nikt się nie dowie, jako smakujesz, aż się zepsujesz”

Czy każdą dolegliwość wywołaną warunkami pracy można uznać za chorobę zawodową? Jakie kryteria musi spełnić schorzenie, aby zostało zakwalifikowane jako choroba zawodowa? Jak odróżnić chorobę zawodową od wypadku przy pracy? Na pytania odpowiadamy w poniższym tekście.

Za chorobę zawodową uważa się chorobę, wymienioną w wykazie chorób zawodowych, jeżeli w wyniku oceny warunków pracy można stwierdzić bezspornie lub z wysokim prawdopodobieństwem, że została ona spowodowana działaniem czynników szkodliwych dla zdrowia występujących w środowisku pracy bądź w związku ze sposobem wykonywania pracy, zwanych narażeniem zawodowym.
Istotnym, choć nie jedynym elementem pozwalającym odróżnić chorobę zawodową od wypadku przy pracy, jest długotrwałość oddziaływania na organizm pracownika szkodliwych dla zdrowia czynników środowiska pracy, skutkująca uszczerbkiem na zdrowiu w zakresie chorób objętych wykazem chorób zawodowych.

Choroba zawodowa czy zwykłe schorzenie?

O tym, jakie schorzenia wywołane pracą w warunkach zagrażających zdrowiu pracowników uznaje się za choroby zawodowe, decyduje ustawodawca, określając ich wykaz.

Wykaz chorób zawodowych zawiera załącznik Wykaz chorób zawodowych wraz z okresem, w którym wystąpienie udokumentowanych objawów chorobowych upoważnia do rozpoznania choroby zawodowej pomimo wcześniejszego zakończenia pracy w narażeniu zawodowym do rozporządzenia Rady Ministrów z 30 czerwca 2009 r. w sprawie chorób zawodowych (Dz.U. nr 105, poz. 869).
Ścisłe związanie organów rozstrzygających spory dotyczące świadczeń przysługujących poszkodowanym, ustanowione wykazem chorób zawodowych, oznacza, że organy takie nie mają prawa wypowiadać się co do związku z warunkami pracy tych stwierdzonych chorób, które nie zostały objęte wspomnianym wykazem.
W przypadku pozytywnego ustalenia, że stwierdzona u pracownika choroba jest wymieniona w wykazie chorób zawodowych i praca była wykonywana w warunkach narażających na jej powstanie, istnieje domniemanie związku przyczynowego między chorobą zawodową a warunkami narażającymi na jej powstanie.
Jeżeli choroba stwierdzona orzeczeniem lekarskim nie figuruje w wykazie chorób zawodowych, nie można orzec o chorobie zawodowej wnioskodawcy.
Pracodawca ma obowiązek niezwłocznie zgłosić:

• właściwemu państwowemu powiatowemu inspektorowi sanitarnemu Państwowej Inspekcji Sanitarnej,
• właściwemu okręgowemu inspektorowi pracy,

każdy przypadek podejrzenia choroby zawodowej.
Ich właściwość ustala się wg:

• miejsca, w którym praca jest lub była wykonywana przez pracownika,
• krajowej siedziby pracodawcy, gdy dokumentacja dotycząca narażenia zawodowego jest gromadzona w tej siedzibie.

Obowiązek niezwłocznego zgłoszenia każdego przypadku podejrzenia choroby zawodowej dotyczy także lekarza orzekającego w zakresie chorób zawodowych.
Dopełnienie obowiązku niezwłocznego zgłoszenia właściwym organom PIS i PIP każdego przypadku podejrzenia choroby zawodowej nie prowadzi do konkluzji, że zakład pracy realizujący ten obowiązek staje się wnioskodawcą (oraz stroną) w sprawie o ustalenie istnienia choroby zawodowej. Taki sam obowiązek dotyczy bowiem także lekarza orzekającego w zakresie chorób zawodowych - nie ma zatem powodów, aby utożsamiać wykonanie go z żądaniem wszczęcia sprawy administracyjnej.
Zgłoszenia przypadku podejrzenia choroby zawodowej może również dokonać pracownik lub były pracownik, który podejrzewa, że występujące u niego objawy mogą wskazywać na taką chorobę - pracownik aktualnie zatrudniony musi zgłosić takie podejrzenie za pośrednictwem lekarza sprawującego nad nim profilaktyczną opiekę zdrowotną.
Zgłoszenia podejrzenia choroby zawodowej dokonuje się niezwłocznie na formularzu określonym w rozporządzeniu Ministra Zdrowia z 1 sierpnia 2002 r. w sprawie sposobu dokumentowania chorób zawodowych i skutków tych chorób - Dz.U. nr 132, poz. 1121 (§ 3 ust. 2 rozporządzenia Rady Ministrów z 30 czerwca 2009 r. w sprawie chorób zawodowych).
Natomiast w przypadku choroby zawodowej o ostrym przebiegu lub podejrzenia, że choroba taka była przyczyną śmierci pracownika, zgłoszenia podejrzenia choroby zawodowej należy dodatkowo dokonać w formie telefonicznej.