Pomieszczenia pracy biurowej
powinny być zabezpieczone przed niekontrolowaną emisją ciepła w drodze
promieniowania, przewodzenia i konwekcji, a także napływem chłodnego
powietrza z zewnątrz.
W pomieszczeniach takich powinna być zapewniona wymiana powietrza
wynikająca z ich funkcjonalnych i użytkowych potrzeb, dostosowana do
bilansu ciepła, wilgotności oraz występujących stałych i gazowych
zanieczyszczeń (np. ozonem i tlenkami azotu w pomieszczeniach, w których
eksploatowane są
kserokopiarki).
Jednym z warunków spełnienia wspomnianych wymagań jest zapewnienie
odpowiedniej wymiany powietrza przez zastosowanie właściwie dobranej i
sprawnej wentylacji lub klimatyzacji.
Wentylacja i klimatyzacja pomieszczeń pracy biurowej
Wentylacja to proces usuwania z pomieszczeń zanieczyszczonego powietrza i dostarczania w jego miejsce powietrza świeżego.
Pamiętaj, że wentylowanie pomieszczeń jest konieczne, ponieważ
powietrze we wszystkich pomieszczeniach, a więc i pracy biurowej, stale
ulega zanieczyszczeniu.
Wentylacja naturalna
Wentylacja pomieszczeń może następować w sposób naturalny. Dzięki
różnicy temperatury, a więc i gęstości powietrza wewnątrz oraz na
zewnątrz budynku, jak również dzięki działaniu wiatru powietrze dostaje
się do budynku przez nieszczelności w oknach i drzwiach lub przez
specjalne nawiewniki, a wydostaje się przez kratki oraz kanały
wentylacyjne.
Skuteczność wentylacji naturalnej zależy od warunków atmosferycznych, a więc zmienia się w ciągu roku.
Wentylacja
mechaniczna
Wentylacja może także działać w sposób mechaniczny. Wymiana powietrza
jest wtedy niezależna od jakichkolwiek wpływów atmosferycznych, a
wymuszony przepływ powietrza uzyskuje się dzięki zastosowaniu
wentylatora. Możliwe jest również poddanie powietrza obróbce przed
wprowadzeniem go do pomieszczeń lub sieci, przez jego:
- ogrzanie,
- ochłodzenie,
- odpylenie,
- nawilżenie,
- osuszenie.
Klimatyzacja
Z kolei klimatyzacja
to utrzymywanie odpowiednich warunków
ciśnienia, temperatury, wilgotności oraz składu chemicznego powietrza
wolnego od zanieczyszczeń w zamkniętych pomieszczeniach. Służą do tego
specjalne urządzenia nazywane klimatyzatorami. Celem klimatyzacji jest
zapewnienie właściwych warunków higienicznych i dobrego samopoczucia
pracowników.
Wilgotność względna powietrza
Jednym z ważnych parametrów powietrza w środowisku
pracy jest jego
wilgotność względna,
czyli
stosunek ilości pary wodnej zawartej w powietrzu do ilości maksymalnej przy danej temperaturze.
Wyrażona w procentach wilgotność względna powietrza wywiera duży wpływ
na warunki pracy. Optymalne warunki wilgotności powietrza są zależne w
dużym stopniu od temperatury otoczenia. Pracownik ma dobre samopoczucie,
jeżeli w temperaturze:
- 18-20°C względna wilgotność powietrza wynosi 40-50%,
- 25°C względna wilgotność powietrza wynosi 35-40%.
Dopływ powietrza na stanowiskach pracy może być zapewniony w sposób
naturalny przez kanały wentylacyjne, okna, drzwi. Optymalne prędkości
ruchu powietrza wynoszą:
- w ciepłej porze roku od 0,2 do 0,5 m/s,
- w zimnej porze roku od 0,2 do 0,3 m/s.
Ruch powietrza w temperaturach niskich wzmaga uczucie zimna, w
umiarkowanych powoduje pewne ochłodzenie. W temperaturach wysokich
(powyżej
35°C) ruch powietrza nie przynosi pracownikom ulgi, ale zwiększa uczucie
gorąca.
Wietrzenie pomieszczeń
Bardzo ważnym elementem wywołującym ruch powietrza jest wietrzenie pomieszczeń. Podczas wietrzenia pamiętaj, że:
- jednostronne wietrzenie pomieszczeń przynosi pożądane skutki, gdy
głębokość pomieszczenia nie jest większa niż 8,5 m (wtedy wietrzenie
jest wystarczające),
- okna wykorzystywane do wietrzenia powinny być wyposażone w lufciki
lub mechanizm do ich uchylania (utrzymujący okno w stałej pozycji),
- przy sporadycznym wietrzeniu nie wolno dopuszczać do powstawania lokalnych przeciągów,
- świeże powietrze doprowadzane do stanowisk pracy przez system
wentylacji powinno być zasysane z miejsc, w których powietrze nie jest
zanieczyszczone.
W instalacjach wentylacyjnych i klimatyzacyjnych istnieją sprzyjające warunki do rozwoju chorobotwórczych bakterii
Legionella,
które
mogą powodować chorobę zakaźną legionelozę, występującą pod postacią
zachorowań grypopodobnych, a czasami śmiertelnego zapalenia płuc.
Zachorowania następują, w przypadku gdy do układu oddechowego człowieka
dostanie się aerozol wodno-powietrzny zawierający bakterie rodzaju
Legionella (zwłaszcza
Legionella pneumophila). Ryzyko zachorowania dotyczy wszystkich, choć szczególnie ludzi z obniżoną odpornością, palaczy, diabetyków.
Instalacje wentylacji i klimatyzacji występują bardzo często w
budynkach użyteczności publicznej, w tym w budynkach biurowych. W
przypadku pojawienia się bakterii
Legionella powstaje więc
jednoczesne zagrożenie dużej liczby ludzi. W związku z tym w wielu
krajach legionelozę traktuje się jako zagrożenie zdrowia publicznego.
W Polsce nie były prowadzone szeroko zakrojone badania dotyczące obecności bakterii
Legionella
w instalacjach wentylacyjnych i klimatyzacyjnych. Nie wiadomo
więc, jak często wywołuje ona zachorowania ludzi przebywających w
pomieszczeniach klimatyzowanych. Z doświadczeń innych krajów wynika
jednak, że zagrożenia są znaczne. Szczególne znaczenie dla zapewnienia
wymagań higienicznych zapobiegających legionelozie należy przywiązywać
do prawidłowej eksploatacji i konserwacji instalacji wentylacyjnych oraz
klimatyzacyjnych, określając zakres, częstotliwość oraz sposób
wykonywania i dokumentowania kontroli.
Podstawowe znaczenie w zapobieganiu ryzyku wystąpienia legionelozy
związanej z instalacjami wentylacji i klimatyzacji ma utrzymywanie
instalacji we właściwym stanie higienicznym oraz technicznym. Konieczne
jest więc:
- przeprowadzanie okresowych kontroli stanu technicznego i czystości instalacji,
- konserwacja, naprawa lub wymiana uszkodzonych elementów instalacji,
- okresowe czyszczenie instalacji środkami mechanicznymi,
- właściwa, zgodna z zaleceniami producenta,
eksploatacja,
- okresowe czyszczenie (dezynfekcja) instalacji środkami chemicznymi,
- kontrola jakości i uzdatnianie wody wykorzystywanej w instalacjach
klimatyzacji do procesów przygotowania powietrza doprowadzanego do
pomieszczeń.
Do dezynfekcji instalacji wentylacji i klimatyzacji zaleca się stosowanie biocydów, takich jak:
- czterorzędowe związki amoniowe,
- alkohole,
- halogeny,
- podchloryny,
- związki nadtlenowe,
- związki fenolowe,
- aldehydy,
- jodofory.
Aby zapobiec wzrostowi odporności bakterii, rodzaj stosowanych
biocydów powinien być regularnie zmieniany, a wybór środka
dezynfekcyjnego oraz jego stężenia dokonywany przez specjalistę ds.
higieny. Środek dezynfekcyjny powinien mieć atest (np. Narodowego
Instytutu Zdrowia Publicznego - Państwowego Zakładu Higieny) z
zaznaczeniem, że może być stosowany w instalacjach klimatyzacyjnych.